Cập nhật vào 16/12
Daruma là gì? Tại sao búp bê Daruma được coi là “thần may mắn” của người Nhật Bản? Bài viết này sẽ giải đáp những thắc mắc này cho bạn.
1. Giới thiệu về búp bê Daruma Nhật Bản
Theo nghiên cứu, búp bê may mắn Daruma Nhật Bản ra đời vào thời đại Edo (1603 – 1867), với những con búp bê đầu tiên Okiagari – Koboshi mô phỏng hình dáng của vị phật Bodhidharma (Bồ Đề Lạt Ma), người sáng lập ra Phật giáo thiền tông ở Trung Quốc. Sở dĩ búp bê mang tên gọi Daruma vì trong tiếng Nhật Bodhidarma được gọi là Daruma – Taishi.
1.1. Câu chuyện về Daruma (Bồ Đề Đạt Ma)
Những câu chuyện cổ của Nhật Bản về Daruma (tên của Bồ Đề Đạt Ma trong tiếng Nhật) khác rất nhiều so với phiên bản của Trung Quốc. Chúng được thêm thắt một loạt các tình tiết mang yếu tố thần thoại và huyễn hoặc, gồm những câu chuyện dân gian Nhật Bản có chủ đề liên quan đến những chòm sao tượng trưng cho thần linh, những tinh linh tồn tại nơi ngã tư giao nhau giữa các thế giới, hay bệnh dịch, sinh sản và nhiều thứ khác nữa. Bồ Đề Đạt Ma là người đã sáng lập ra Thiền phái trong Phật giáo, và có công lớn trong việc truyền bá và phát triển từ Trung Quốc sang Nhật Bản.
Người Nhật cho rằng tay và chân của Bồ Đề Đạt Ma đã teo đi, trở nên nhăn nheo và bị thoái hóa sau quá trình ngồi thiền trường kỳ suốt 9 năm trong hang động ở Trung Quốc. Trong khoảng thời gian này, người Nhật cũng tin là Bồ Đề Đạt Ma đã cắt đi mí mắt của mình. Nhìn bề ngoài trông như thể ông đang ngủ trong lúc ngồi thiền, và trong lúc giận dữ, ông đã vứt luôn chúng đi. Mí mắt của ông rơi xuống đất và đâm chồi thành cây trà xanh đầu tiên của người Trung Quốc.
Sự đồng hóa của giáo phái Thiền với nền văn hóa Nhật Bản đi kèm với sự du nhập của trà xanh, thứ được dùng để chặn lại cơn buồn ngủ trong quá trình thiền kéo dài. Bên cạnh đó, môn phái Tendai cổ xưa của Nhật Bản đã thỉnh cầu Bồ Đề Đạt Ma không quay lại Ấn Độ mà hãy hành trình hướng về phía Nhật Bản, nơi ông gặp gỡ Thánh Đức Thái Tử (Shotoku Taishi), người có công lớn trong việc truyền bá kiến thức Phật học đầu tiên tại Nhật Bản. Và cũng từ cuộc hội ngộ này, Daruma cũng đã kết nối được với loài ngựa và khỉ (theo thần thoại Nhật cổ).
Búp bê Daruma được tạo hình mô phỏng theo dáng ngồi thiền của Bồ Đề Đạt Ma và chúng đều không có tay chân, dựa theo truyền thuyết cổ về việc tay chân của Bồ Đề Đạt Ma đã bị teo đi sau 9 năm ngồi thiền trong hang đá. Màu đỏ truyền thống được lưu giữ qua nhiều năm hàm ý chống lại đậu mùa và bệnh tật, mặc dù thực tế thì đa số người Nhật hiện đại ngày nay đã quên mất điều này.
Thời xa xưa, những con búp bê Daruma như một lá bùa may mắn để chống lại bênh đậu mùa. Người ta cho rằng vị thần của bệnh đậu mùa có màu đỏ, nên dân gian thường cầu xin thần linh với hy vọng ngăn ngừa bệnh tật hoặc được ban cho sức khỏe để mau chóng hồi phục. Bệnh đậu mùa đã biến mất sau khi vắc xin phòng ngừa có mặt ở Nhật vào thời Minh Trị (1868-1912), nhưng cho đến tận bây giờ những con búp bê Daruma màu đỏ rực rỡ vẫn là một món đồ may mắn cực kỳ phổ biến.
Xem thêm: 6 điều đặc biệt và thú vị về nước Nhật khiến du khách muốn khám phá
1.2. Sản xuất Daruma
Thoạt đầu nhìn, nhiều người sẽ nghĩ Daruma là một dạng búp bê gỗ. Tuy nhiên sự thật Daruma lại được làm từ một loại giấy truyền thống của Nhật gọi là giấy bồi.
Người thợ sẽ dán từng lớp giấy bồi lên khung có sẵn và tạo hình theo ý muốn. Sau đó học sẽ sơn, và vẽ hoa văn trang trí lên giấy.
Mỗi Daruma phải trải qua 16 công đoạn mới được hoàn thành. Điều đặc biệt là tất cả các công đoạn đều được làm thủ công. Chính điều đó đã làm cho dáng vẻ, biểu cảm của mỗi con búp bê đáng yêu này đều có nét rất riêng biệt. Kích thước của Daruma cũng không đồng nhất, phụ thuộc vào vùng miền và chủ ý của người thợ.
Quê hương của búp bê Daruma được biết đến là Takasaki. Mỗi năm, tại đây có thể sản xuất ra hơn 1.700.000 con búp bê với sự làm việc miệt mài của hơn 80 thợ thủ công lành nghề.
Ngoài ra, vùng Koshigaya cũng là nơi sản xuất nhiều búp bê Daruma với tên là Koshigaya – Daruma. Hàng năm có khoảng 500.000 daruma được vùng Koshiwa sản xuất ra và bày bán ở khắp nơi trên đất nước Nhật Bản.
Một con búp bê Daruma đặc trưng thường được làm bằng giấy bồi. Chúng có rất nhiều kích thước khác nhau, đôi khi có con to hơn cả một quả bóng rổ.
Búp bê Daruma còn được gọi là con lật đật (Okiagari koboshi 起き上がり小法師), vì khi bị đổ, chúng sẽ ngay lập tức đứng thẳng dậy. Hình ảnh này liên tưởng tới câu tục ngữ dân gian của Nhật Bản : Nana Korobi Yaoki 七転び八起き (Nếu bạn vấp ngã 7 lần, hãy đứng dậy 8 lần). Sức bật mỗi khi gục ngã, tinh thần ngoan cường và lòng kiên định là công thức của sự thành công. Nếu lần đầu bạn chưa thành công, hãy cứ tiếp tục cố gắng thêm lần nữa.
1.3. Mua Daruma ở đâu?
Daruma thường được bán vào dịp lễ tết trong chùa hoặc tại các hội chợ gần chùa.
Tại công sở, người ta thường đặt búp bê Daruma tại những vị trí trang trọng để cầu mong cho làm ăn phát đạt, trong nhà thì được đặt vị trí ngang với bàn thờ Phật để cầu mong sự thành công.
Bên cạnh đó, theo truyền thống của người Nhật, việc tặng bạn một con búp bê Daruma cũng có nghĩa là họ đang muốn nói : Chúc bạn thật nhiều may mắn.
1.4. Búp bê Daruma phiên bản nữ – Hime Daruma
Được biết đến nhiều nhất vẫn là phiên bản Daruma đàn ông, mô phỏng dáng ngồi thiền của Bồ Đề Đạt Ma, nhưng tại một số địa phương ở Nhật Bản còn có cả búp bê trong hình dáng phụ nữ, gọi là Hime Daruma (Công chúa Daruma) hay Onno Daruma (Cô gái Daruma). Chẳng hạn như tại Kanazawa, những bức tượng Hime Daruma nhỏ được coi như bùa hộ mệnh bảo vệ cho các trẻ em gái.
Trong khi đó trên khắp đất nước Nhật Bản, bố mẹ của các bé gái thường mua một con búp bê Hime Daruma như một lá bùa cầu mong cho con gái của hộ luôn luôn mạnh khỏe.
2. Búp bê Daruma là biểu tượng của con người Nhật Bản
Lật đật Nhật Bản Daruma là một trong những món quà nhỏ xinh xắn nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa mà người Nhật thường hay tặng nhau trong các dịp lễ, Tết, sinh nhật.
Bên ngoài lớp màu sơn, Daruma còn được trang trí bằng những họa tiết màu đen hoặc vàng ánh kim. Trước bụng Daruma thường được vẽ chữ “Phước”, ngụ ý như một lời cầu mong an lành, một lá bùa may mắn.
Daruma giống như một lá bùa may mắn
Daruma là “lật đật đế bằng” Phần đế của Daruma được chế tạo nặng hơn phần trên, mặc dù đế không có dạng tròn, nhưng Daruma không bao giờ bị ngã. Điều này tượng trung cho ý chí kiên cường, không bao giờ gục ngã của người Nhật. Dù cho có vấp ngã, họ vẫn sẽ đứng dậy và đối diện với thử thách để thành công. Vì vậy ngoài tên gọi chính là búp bê Daruma, chúng còn được gọi với tên khác: Lật đật Daruma.
Đôi mắt của Daruma không có lòng đen, chính là để khi chủ nhân của Daruma có một mục tiêu, anh ta/cô ta sẽ vẽ thêm lòng đen cho một bên mắt bằng bút lông. Đến cuối năm, nếu mục tiêu đạt được, một bên mắt nữa sẽ được hoàn thành. Chính vì vậy, khi mua hoặc được tặng một Daruma, người Nhật sẽ đặt ra một mục tiêu về công việc, tình yêu, học tập… Để gửi gắm vào, và từ đó, động lực thực hiện cũng sẽ mạnh mẽ hơn rất nhiều.
Nét đặc trưng của búp bê Daruma là đôi mắt to tròn quắc lên, nhìn thẳng về phía trước thể hiện sự quyết tâm và lòng kiên định. Thân tròn, đáy nặng tạo sức bật, luôn trở về vị trí đứng thẳng biểu trưng sức mạnh nội tại và ý chí mãnh liệt, không bao giờ chịu đầu hàng trong bất kỳ hoàn cảnh nào.
Các con búp bê Daruma sẽ được các chủ nhân của nó đưa đến chùa vào dịp cuối năm, và chúng sẽ được thiêu hủy tại đây.
Ngoài Daruma thì tại Nhật Bản còn có rất nhiều loại búp bê khác nhau, mỗi con búp bê lại có hính dáng, nguồn gốc và ý nghĩa biểu tượng sâu xa khác nhau, phản ánh đời sống tinh thần, tâm linh của người Nhật. Khám phá :
3. Búp bê Daruma là biểu tượng của sự may mắn
Các con búp bê Daruma khi được bán sẽ không được trang trí hoàn chỉnh: Mặt được vẽ đầy đủ lông mày, mũi, ria, mép nhưng đặc biệt đôi mắt luôn chỉ để tròng trắng, không vẽ con ngươi.
Người Nhật quan niệm điều đó sẽ giúp bạn thực hiện được mục tiêu cho năm mới của mình.
Vào mùa thi cử, búp bê Daruma được các gia đình hay bạn bè tặng cho con em mình với lời chúc may mắn. Sau mỗi dịp ra trường, Daruma trở thành vật kỷ niệm đáng nhớ thời học sinh.
Ngày nay, búp bê Daruma trở thành một vật không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Nhật Bản. Người Nhật thường tặng món quà này cho những người thân hay những đối tác làm ăn để thể hiện sự thân thiết và may mắn. Đi du lịch Nhật Bản, bạn cũng có thể lựa chọn búp bê may mắn Nhật Bản làm món quà cho người thân và bạn bè khi có dịp tới đất nước mặt trời mọc.
Dù nguyện vọng chưa hoàn thành thì con búp bê cũ cũng vẫn được đốt đi, thay bằng một con Daruma mới và tiếp tục hành trình thực hiện ước mơ của chủ nhân. Một năm mới với những ước mơ dù đã hoàn thành hay dang dở lại bắt đầu cùng những con búp bê Daruma được bán ở lễ hội đầu năm. Ngoài màu đỏ truyền thống thì búp bê Daruma còn có nhiều màu sắc khác, và mỗi màu lại có một ý nghĩa riêng. Trước bụng của mỗi con lật đật nhỏ này còn có ghi chữ “Phước”, hàm ý cầu mong những điều bình an và tốt lành.
Ngoài búp bê Daruma, một trong những loại cá được xem là “cá quốc dân” của Nhật Bản đó là cá Koi cũng rất được người dân xứ này ưa chuộng. Nếu bạn chưa biết cá koi có những loại nào, hình dáng ra sao, bạn có thể tìm hiểu ngay tại Cá koi của trang web askoi.vn.
